3 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych. W tym dniu chcielibyśmy przypomnieć o działaniach podejmowanych przez gminę Czerwonak na rzecz osób z niepełnosprawnością i ich rodzin z naszej gminy.
Diagnoza sytuacji osób z niepełnosprawnością w gminie Czerwonak
Gmina Czerwonak zauważyła potrzebę skonstruowania mechanizmów wspierających osoby z niepełnosprawnością i ich rodzin/opiekunów w społeczności lokalnej, a za narzędzie kluczowe służące realizacji tego celu uznano opracowanie diagnozy społecznej na poziomie gminy, która opisywałaby zjawisko niepełnosprawności w odniesieniu do specyfiki i lokalnych uwarunkowań. Sytuacja osób z niepełnosprawnością szczególnie w stopniu znacznym jest trudna - po śmierci opiekunów faktycznych, przy braku odpowiedniego wsparcia społecznego i najczęściej nieuregulowanych sprawach prawno-finansowych oraz mieszkaniowych trafiają one do domu pomocy społecznej jako miejsca stałego pobytu, choć nie ma takiej konieczności i nie jest to rozwiązanie preferowane przez te osoby. System usług społecznych często nie chroni rodzin osób z niepełnosprawnością przed takimi sytuacjami. Na skutek słabego zabezpieczenia ubezpieczeniowego osoby z niepełnosprawnością i ich rodziny długoterminowo są zależne ekonomicznie od pomocy i służb społecznych. Diagnoza sytuacji osób z niepełnosprawnością w gminie Czerwonak miała stanowić podstawę do opracowania programu wsparcia dla osób z niepełnosprawnością, które ukończyły 24 rok życia, a także ich opiekunów. Początkowym etapem przeprowadzenia diagnozy było zorganizowanie kilku spotkań z przedstawicielami gminnych władz, rodzinami, których dotyczy ta trudna sytuacja oraz z kierownikami i pracownikami instytucji zajmujących się pomocą osobom z niepełnosprawnością. Na spotkania zaproszono ekspertów i przedstawicieli stowarzyszeń. W kolejnym kroku przygotowano i przeprowadzono badania ilościowe i jakościowe. Pierwsze z nich polegało na przeprowadzeniu 60 wywiadów ankietowych z rodzicami/opiekunami dorosłych osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym. Badanie jakościowe natomiast zostało przygotowane w oparciu o 12 indywidualnych wywiadów pogłębionych z ekspertami zaangażowanymi w prace na rzecz osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów. Końcowym etapem pozyskiwania informacji było przeprowadzenie warsztatu rekomendacyjnego, w którym wzięli udział opiekunowie osób z niepełnosprawnością i eksperci.
O całej inicjatywie i o poszukiwaniu osób chętnych do wzięcia udziału w badaniach informowano na gminnej stronie internetowej, portalu Gminy Czerwonak na Facebooku, a także na plakatach informacyjnych. Diagnoza sytuacji osób z niepełnosprawnością w Gminie Czerwonak przeprowadzona została w okresie od września do grudnia 2019 roku.
Wyniki diagnozy wskazały na następujące potrzeby rodzin:
- potrzeby opiekunów:
- potrzeba odpoczynku, wsparcia wolontariuszy (tzw. opieka wytchnieniowa),
- stworzenie miejsca na terenie gminy dla osób z niepełnosprawnością,
-potrzeba bezpieczeństwa (prawne, finansowe i materialne zabezpieczenie osób
z niepełnosprawnością w sytuacji śmierci opiekuna);
- potrzeby dostępu do usług:
- potrzeba dostępu do usług gminnych (rehabilitacja, sport, kultura),
- potrzeba dostępu do psychologa, prawnika (usługi wsparcia specjalistycznego),
- potrzeba informacji (dostęp do informacji, informacja o ofercie);
- eliminowanie barier:
- potrzeby materialne (finansowe),
- zniesienie barier infrastrukturalnych.
Największą korzyścią wynikającą z opracowania Diagnozy sytuacji osób z niepełnosprawnością w Gminie Czerwonak było wytyczenie kierunków działań dla lokalnego systemu wsparcia, czyli przygotowanie rekomendacji będących efektem przeprowadzonych badań analizy desk research, warsztatów rekomendacyjnych i analizy dobrych praktyk w obszarze wspierania osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów.
Gminny Program Wsparcia Dorosłych Osób z Niepełnosprawnością oraz Ich Rodzin na lata 2020-2024
Diagnoza sytuacji osób z niepełnosprawnością w Gminie Czerwonak była działaniem pionierskim, bo to pierwszy tego typu projekt w Polsce, wynikający nie z obowiązku, ale potrzeby. Na bazie diagnozy wdrożono program wspierający dorosłe osoby z niepełnosprawnością. Takich, dla których po ukończeniu 24 roku życia nie ma żadnej oferty, które po prostu wypadają z systemu. Chcieliśmy te rodziny objąć wsparciem bardzo celowym i odpowiadającym na ich najważniejsze potrzeby. Rodziny, z którymi pracowano podczas realizowanych badań wielokrotnie wskazywały
np. na konieczność uruchomienia usługi transportowej. W czasie trwania diagnozy Wójt Gminy otrzymywał wiele sygnałów od rodzin, że pierwszy raz ktoś do nich przyszedł, porozmawiał i zapytał czego potrzebują. W gminie Czerwonak nie tylko dostrzeżono poważny problem jakim jest luka między zatrudnieniem a edukacją, w której znajdują się osoby z niepełnosprawnością od 24 roku życia, ale także podjęto decyzję o realizacji zadania, pozostającego w gestii powiatu, a nie samorządu gminnego. W oparciu o wyniki diagnozy, która została zrealizowana w okresie od września do grudnia 2019 roku, 25 czerwca 2020 roku na sesji Rady Gminy Czerwonak uchwalony został program pomocowy dla dorosłych osób z niepełnosprawnością pod nazwą Gminny Program Wsparcia Dorosłych Osób z Niepełnosprawnością oraz Ich Rodzin na lata 2020-2024.
Usługi indywidualnego transportu door-to-door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych
W 2020 roku skupiono się na refundacji poniesionych kosztów usługi transportowej dla osób z niepełnosprawnością zamieszkujących na terenie gminy Czerwonak. Równolegle przygotowano i złożono wniosek na dotację z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w ramach konkursu grantowego dla jednostek samorządu terytorialnego pod nazwą „Usługi indywidualnego transportu door-to-door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych”, finansowanego ze środków Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) 2014-2020 Działanie 2.8 Rozwój usług społecznych świadczonych w środowisku lokalnym.
Przesłany wniosek został oceniony pozytywnie pod względem merytorycznym i skierowany do negocjacji. Gmina Czerwonak zajęła 4 miejsce w kraju spośród 127 jednostek samorządu terytorialnego, które znalazły się na liście rankingowej. Głównym celem projektu było ułatwienie integracji społeczno-zawodowej osób z potrzebami wsparcia w zakresie mobilności poprzez zapewnienie mieszkańcom gminy Czerwonak usług indywidualnego transportu door-to-door. Na potrzeby świadczenia usług door-to-door przez gminę zakupiony został pojazd samochodowy, który został wyposażony w niezbędne sprzęty ułatwiające przewóz osób z niepełnosprawnością tj. windę/najazdy, dodatkowe poręcze, pochylnię, pasy, wózek inwalidzki, schodołaz itp. Na potrzeby ww. usługi został zatrudniony kierowca oraz asystent kierowcy, którego zadaniem jest pomoc kierowcy w bezpiecznym transporcie osób wymagających wsparcia. Ponadto na potrzeby obsługi door-to-door została opracowana i uruchomiona aplikacja mobilna, której celem jest rejestracja użytkowników, rezerwacja terminów podróży, składania skarg i uwag. Ww. aplikacja jest dostosowana do osób z różnymi niepełnosprawnościami dot. wzroku i słuchu.
Z usługi door-to-door mogą skorzystać mieszkańcy gminy, którzy ukończyli 18 lat i mają trudności w samodzielnym przemieszczaniu się np. ze względu na ograniczoną sprawność. Przez ograniczoną sprawność należy rozumieć osoby poruszające się między innymi na wózkach inwalidzkich, o kulach, osoby niewidome, słabowidzące oraz inne, u których występuje problem w zakresie mobilności. Usługa transportowa świadczona jest na terenie gminy Czerwonak oraz na terenie Poznania i powiatu poznańskiego w celu aktywizacji społeczno-zawodowej, osób uprawnionych do usługi. Usługa realizowana jest w dni robocze od poniedziałku do piątku w godzinach od 6:00 do 20:00, z wyłączeniem sobót, niedziel i świąt. Korzystanie z usługi transportowej door-to-door w okresie trwania projektu (tj. do 31.12.2022 roku) jest bezpłatne.
Usługa transportowa door-to-door dla mieszkańców Gminy Czerwonak z potrzebą wsparciaw zakresie mobilności została uruchomiona w czerwcu 2021 roku, do września 2021 roku realizowana była wynajętym pojazdem. We wrześniu 2021 roku do Urzędu Gminy Czerwonak dostarczono 9-osobowy mikrobus do przewozu osób z niepełnosprawnością, w ramach usługi transportowej door-to-door dla mieszkańców Gminy Czerwonak z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności. Od października 2021 roku usługa transportowa door-to-door realizowana jest zakupionym mikrobusem. W okresie od 1 czerwca 2021 roku do 30 września 2022 roku z bezpłatnej usługi transportowej door-to-door skorzystało 110 osób, w tym 66 osób potrzebujących asysty, wykonano łącznie 2 413 kursów.
Zespół ds. osób z niepełnosprawnością w Gminie Czerwonak
Ponadto nawiązując do wyników przeprowadzonej diagnozy w kwietniu 2020 roku Wójt Gminy Czerwonak powołał Zespół ds. osób z niepełnosprawnością w Gminie Czerwonak - organ opiniodawczo-doradczy w zakresie działalności na rzecz osób z niepełnosprawnością, którego najważniejszymi zadaniami są inspirowanie przedsięwzięć w zakresie integracji zawodowej i społecznej osób z niepełnosprawnością oraz przedstawianie propozycji zadań i działań na rzecz osób z niepełnosprawnością. W skład powołanego Zespołu ds. osób z niepełnosprawnością w Gminie Czerwonak wchodzą przedstawiciele: Urzędu Gminy Czerwonak, Rady Gminy Czerwonak, instytucji oraz organizacji pozarządowych działających na terenie gminy Czerwonak zajmujących się problematyką osób z niepełnosprawnością, służby zdrowia, mieszkańców gminy Czerwonak z niepełnosprawnością oraz członków rodzin/opiekunów osób z niepełnosprawnością z terenu gminy Czerwonak. Posiedzenia Zespołu odbywają się minimum raz na kwartał, natomiast kadencja trwa cztery lata.
Opracowana diagnoza oraz program wsparcia dorosłych osób z niepełnosprawnością to pionierskie i innowacyjne działania w skali kraju, bowiem niewiele samorządów dostrzega problemy rodzin i osób z niepełnosprawnością po 24 roku życia. Gmina Czerwonak uznała, że są one ważne i wyszła im naprzeciw. Czasem wystarczą drobne działania oraz odpowiednie przepisy, aby jakość życia osób z niepełnosprawnością i/lub ich rodzin uległa poprawie. Realizacja usługi indywidualnego transportu door-to-door dla mieszkańców Gminy Czerwonak z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności przyczyniła się do ograniczenia barier transportowych i umożliwiła im bezpłatne przemieszczanie się, dzięki temu w sposób istotny wpłynęła na poprawę jakości życia mieszkańców gminy Czerwonak.